– „Może Szczucką? Pięknie pisze i dawno jej nie czytaliśmy“ – taką prozę Jan Paweł II zaproponował przyjaciołom, jako lekturę na okres wakacyjny.

Zofia Kossak, primo voto Szczucka, secundo voto Szatkowska była pisarką bardzo cenioną przez Papieża Polaka. Wanda Półtawska, należąca do kręgu najbliższych znajomych, spełniła papieskie życzenie. W 2002 roku rzeczywiście przywiozła do Watykanu książkę Zofii Kossak. Był to zbiór szkiców zatytułowany „Nieznany kraj“. Występując często w roli osobistego lektora, tym razem odczytała tę piękną lekturę na głos.

Niełatwa droga Śląska do Polski po 600-letnim oderwaniu od ojczyzny – to leitmotiv całego tomu. Jedno z opowiadań pt. „Poetyckie wzloty” obrazuje los starego księdza. Został on uwięziony za nauczanie dzieci polskiego. Jedyne, co mu pozostało, to snucie marzeń o tworzeniu wierszy.

Jak na tę historię zareagował papież? – To, co Kossak określiła u swego bohatera „wakacyjnym szaleństwem“ dotyczyło bycia poetą! A to pragnienie, zrodzone pod wpływem lektury dzieła Zofii Kossak, zawsze tworzącej tak sugestywne i poruszające obrazy losów ludzkich, nie dawało spokoju Ojcu Świętemu. Głosu serca nie dało się uciszyć. A ponieważ się nie udało, cały świat poznał niebawem „Tryptyk rzymski“. 

W postaci wiekowego księdza z kart „Nieznanego kraju“ papież dostrzegł coś bliskiego. Padły słowa:  

To zupełnie jak ja.

To na pewno jeden z powodów, dla których warto sięgnąć po tę książkę i ogólnie po literackie dziedzictwo Zofii Kossak.

Wenę bohatera, księdza Bonczyka, będącego inspiracją dla poetyckiego tomu papieskiego, tak opisuje autorka:

Silniej niż kiedykolwiek stęsknił za jakimś polskim środowiskiem literackim, za życzliwą radą, wskazówką, krytyką lub zachętą. Sam – cóż wiedział, cóż umiał? A pragnienie pisania, rytmicznego wypowiedzenia się rozpierało mu piersi.

Jan Paweł II stał się na nowo poetą po wielu latach. Ostatni wiersz powstał przecież w 1978 roku. Rzeczywiście zadziwił wszystkich, gdy w 2003 roku ukazał się papieski tom poetycki. A wystarczył tej jeden impuls, tych kilka zgrabnie spisanych słów przez Zofię Kossak. Trzeba przyznać, że kunsztem pisarskim dorównuje najwybitniejszym twórcom literatury XX-wiecznej. Ale może nawet dystansuje ich niezwykle sugestywnym i mądrym portretowaniem człowieka.

Praca nad „Tryptykiem rzymskim“ była dość zabawnie przewidywalna w etapach redakcyjnych. Zatem papież napisał nieco pokreślone wiersze, Wanda Półtawska ładnie przepisała, a Andrzej Półtawski wprowadził je do komputera. I gotowe.

Jakie słowa Jana Pawła II o Zofii Kossak potwierdzają jego szczególne uznanie dla jej talentu? Wanda Półtawska przypomniała także taką refleksję papieską przed wielu laty: „W ogóle zaniedbano propagowanie jej książek, a to taka świetna pisarka“. Na szczęście, również dzięki wysiłkom Instytutu Wydawniczego PAX, twórczość wybitnej Polki cieszy się dziś bardzo dużym zainteresowaniem. Kilka tytułów trafiło na listę lektur szkolnych m.in. „Pożoga“ czy „Bursztyny“. Te ostatnie wygrały prestiżową nagrodę FENIKS 2021. 

Historia odnotowuje, że święty Jan Paweł II o pisarce wypowiedział się również tymi słowy:

Świetlana postać Pani Zofii Kossak.

Czego uczy to spotkanie dwóch wrażliwości? – Warto pochylać się nad sztuką, nad cudzym talentem, którym świat jest każdego dnia obficie obdarowywany i zasilany na półkach księgarń, w galeriach sztuki, na scenach teatru. I warto się poddać zdumieniu. Przypomnijmy zatem, jeden z początkowych fragmentów „Tryptyku rzymskiego”:

Potok się nie zdumiewa, gdy spada w dół

i lasy milcząco zstępują w rytmie potoku

—  lecz zdumiewa się człowiek!

Próg, który świat w nim przekracza,

jest progiem zdumienia.

 

/em