O  Festiwalu, społecznym wymiarze wiary i długich zimowych wieczorach – czyli omówienie 3 numeru kwartalnika „Społeczeństwo” (2021)

Najnowszy 3 (155) numer kwartalnika „Społeczeństwa” swoim tytułem wprost nawiązuje do V edycji Festiwalu Katolickiej Nauki Społecznej. Nie jest jednak kroniką tego wydarzenia, a oprócz podsumowania czy artykułów wprost nawiązujących do festiwalowych zagadnień, łamy zapełniły się według przyjętego wcześniej planu redakcyjnego. To, co łączy jeszcze merytorycznie Festiwal i obecną edycję kwartalnika, to z pewnością katolicka nauka społeczna, a szerzej mówiąc - nawiązania do społecznego wymiaru wiary. Właśnie tak zatytułował swoje rozważania Redaktor Naczelny, ks. prof. Bogusław Drożdż.

Autor w artykule przypomina, że wiara jest odpowiedzią człowieka na objawienie Boże. Tak zawiązuje się relacja człowieka z Bogiem i na niej oparta jest wiara. Według pisarza i apologety chrześcijańskiego Laktancjusza, słowo „religia” pochodzi od łacińskiego religare (wiązać ponownie) i oznacza związanie człowieka z Bogiem. Natomiast wg Cycerona pojęcie religia pochodzi z łacińskiego relegare. (odczytywać ponownie) i oznacza zdolność odczytywania tego, co jest związane z Bogiem. Te obydwa nieco odmienne spojrzenia na religię, również mają wspólny mianownik. Wskazują bowiem, że wiara i religia wynikają wprost z natury człowieka. A ponieważ (człowiek) jest  również bytem społecznym – konstatuje ks. profesor Dróżdż – więc kwestia społecznego wymiaru wiary, z metodologicznego punktu  widzenia,  jest  prostym  wykładnikiem  jego  religijno-społecznej  natury  ukierunkowanej  na  Transcendentnego  Boga.  Co  do  istoty  zarówno  relacja  człowieka  do  Boga,  jak  i  jego  relacja  do  drugiego człowieka jest relacją osobową. Pełna definicja człowieka musi uwzględniać jego personalność, religijność i społeczność. Artykuł jest dość wnikliwą analizą napięć, ale też naturalnych uzupełnień pomiędzy osobowym i społecznym wymiarem wiary – w odniesieniu do tak kluczowych zagadnień jak kultura, ewangelizacja czy katolicka nauka społeczna. Ten słynny już cytat z encykliki Jana Pawła II „Centessimus annus”, że nauka społeczna ma sama w sobie wartość narzędzia ewangelizacji pokazuje dobitnie, że KNS wyrasta na fundamencie społecznego wymiaru wiary.

W omawianym numerze znalazł się niezwykle ważny tekst traktujący o kondycji wspomnianej katolickiej nauki społecznej w Polsce. Jego autorka, prof. Aniela Dylus, wykładowca akademicki z olbrzymim dorobkiem dydaktycznym i naukowym to jedna z najbardziej rozpoznawanych postaci KNS w naszym kraju. Jest to zatem wypowiedź, z którą należy się liczyć. Nawet jeśli tytułowe pytanie  najpilniej strzeżona tajemnica? jest ironiczny i gorzki. Autorka pokazuje, że kondycja KNS w Polsce – dyplomatycznie mówiąc- nie jest najlepsza. Pośród wielu mankamentów, przywołana jest ogólnikowość, rozumiana jako ograniczanie się jedynie do prezentacji, interpretacji i wyjaśniania podstawowych zasad społecznych bez próby odnoszenia ich do aktualnych problemów społecznych. Przyczyną tego stanu rzeczy jest brak współpracy pomiędzy teoretykami i praktykami, a zatem nie ma tak potrzebnej wymiany doświadczeń i próby nie tylko opisywania rzeczywistości, ale wskazywania praktycznych rozwiązań istotnych społecznie kwestii. Według Autorki, dziej się tak. m.in., że środowisko naukowe nie stanowi monolitu i nawet w wymiarze teoretycznym nie ma przejawów głębszej współpracy czy szerszej wymiany myśli. Przy tak trudnej sytuacji społeczno-politycznej i ekonomicznej, wynikającej m.in. z pandemii dobrze działające, szeroko rozumiane środowisko KNS jest wręcz niezbędne i poprawa tej sytuacji powinna być przedmiotem troski nie tylko wspomnianych środowisk, ale również wszystkich dojrzałych katolików w Polsce. Prof. Aniela Dylus dostrzega również pozytywne działania. Co niezmiernie cieszy, wymienia Festiwal Katolickiej Nauki Społecznej, jako przejaw pożądanej współpracy teoretyków i praktyków oraz kwartalnik Społeczeństwo jako przejaw intelektualnego życia KNS. Warto zapoznać się zatem ze sprawozdaniem z V edycji Festiwalu, przypominając poszczególne elementy programu, sięgnąć po materiały z wydarzenia, które są dostępne w civitasowych mediach. Do festiwalowych zagadnień nawiązują dwa artykuły: dr. Pawła Śliwińskiego Biurokracja – zło, konieczność czy dobrodziejstwo? oraz ks. prof. Andrzeja Zwolińskiego Biurokracja – strażnik władzy czy dobra wspólnego? Bardzo ciekawe rozważania  teoretyczne dopełnia opublikowana analiza obszarów biurokratyzacji w Polsce autorstwa Jaremy Piekutowskiego.

Tzw. przeciętnemu obywatelowi pomoże ona zrozumieć, gdzie bardzo często leży źródło problemów  funkcjonowania sądownictwa, administracji czy sfery aktywności gospodarczej. Dla polityków, zwłaszcza tych, którzy bezpośrednio odpowiadają za biurokratyczne struktury, procedury i standardy wspomniana analiza winna być lekturą obowiązkową. Ciekawym pomysłem redakcyjnym jest fakt, że obok tekstów zaprzyjaźnionych włoskich autorów, ukazywać się będzie streszczenie i wskazanie najważniejszych wątków i tematów poruszanych we włoskiej wersji czyli La Societa. Pozwoli to zorientowanie się z jakimi problemami borykają się we Włoszech i być może zachęci do zapoznania się później z wybranymi tekstami. Tego trudnego zadania czyli wnikliwej lektury tekstów i zaprezentowania ciekawego abstraktu jest ks. dr Grzegorz Sokołowski z wrocławskiego Obserwatorium Społecznego.

Jak zwykle wypada zaznaczyć, że nie ma miejsca, by zaprezentować wszystkie artykuły, a zasługują one choćby na krótkie omówienie. Warto skorzystać z możliwości pobrania bezpłatnej elektronicznej wersji pisma. Z pewnością w długie zimowe wieczory, lektura kwartalnika „Społeczeństwo” może być intelektualną przygodą, a zważywszy na omawiany na początku społeczny wymiar wiary, również sposobem na kształtowanie chrześcijańskiej dojrzałości.                                                                           

Tomasz Nakielski

/ut