16 października mija 45 lat od wyboru Jana Pawła II na Stolicę Piotrową. Współczesnym, jeszcze na chwilę przed dotarciem do nich wiadomości o decyzji kolegium kardynalskiego, taki wybór wydawał się nieprawdopodobny, przynajmniej na poziomie zwykłego katolika; być może osoby lepiej zorientowane w stosunkach kościelnych czegoś się domyślały. Na pewno gdzieś się o tym rozmawiało. Nieco światła na tamte wydarzenia rzucają opracowywane skrzętnie przez historyków źródła. Dla świata jednak najważniejsze było to, że właśnie zaczynał się długi i bardzo ważny pontyfikat.

Do tego jak ważny i co się z posługą papieską wiązało na różnych etapach, czy raczej poziomach życia Kościoła, ale też polityki i kwestii społecznych, sięga Monika Jabłońska, która w swej książce noszącej znamienny tytuł „Papież oczami świata” rozmawia na te tematy z bardzo wieloma osobami. Spektrum rozmówców autorki jest imponująco szerokie, książka zawiera 47 wywiadów, liczy 380 stron druku, z którego coś wynika - i tu warto zauważyć - że nie tylko dla polskiego czytelnika.

Po pierwsze autorka rozmawia z politykami, zarówno tymi, którzy zza kulis wpływali na kształt świata, stojąc u boku postaci pierwszoplanowych, jak i tymi, na których wiarę Jan Paweł II wpłynął, zmieniając ich podejście do religii. Należy pamiętać, że lata osiemdziesiąte, które są bardziej widoczne na kartach opowieści ułożonej przez Monikę Jabłońską, były trudne. Samo to stwierdzenie jest swego rodzaju banałem; o każdych czasach można powiedzieć, że nie są łatwe i należy szukać rozwiązań dla problemów, które niosą. Papież z Polski, który stanął przed globalnymi wyzwaniami podjął się, by je krok po kroku rozwiązywać. Był aktywnym kreatorem przełomu geopolitycznego i ideologicznego. Niby wiemy to z podręczników do historii, szczególnie tych nie zideologizowanych, wiele rzeczy znanych jest z literatury, ale kolejne zgromadzone przez autorkę głosy świadków wiele jeszcze do tematu dodają, a ich, często bardzo osobiste świadectwa, są wartością samą w sobie.

Po drugie część rozmów z ludźmi Kościoła, biskupami, kardynałami, czy po prostu duchownymi pokazuje Jana Pawła II jako kogoś, kto wpłynął na ich sposób postrzegania zarówno Kościoła, jak i świata. Z niektórych gości pani Moniki przebija entuzjazm i żar który zaczerpnęli od Papieża; czasem rzecz zaczęła się od krótkiego spotkania, czasami wynikała z dłuższej, lub bardzo długiej codziennej współpracy. Czasami spotkanie było zwieńczeniem drogi powołania, innym razem początkiem. Dzieje poszczególnych osób były bardzo różne, ale kluczowe dla wszystkich było spotkanie przyszłego świętego. Monika Jabłońska rozmawia też z teologami, i nie wyodrębniam tej grupy z opisanej wcześniej, niekiedy chodzi o jednych i tych samych kapłanów, czy też intelektualistów katolickich. Chcę zaznaczyć, że Papież nie tylko wpłynął na ich relacje z Bogiem, ale też nauczył ich, czy też zainspirował do systematycznego patrzenia na świat, przez pryzmat swoich encyklik, adhortacji czy też zwyczajnego nauczania. Uczył ich logiki świata, miejsca człowieka i tego kim on jest względem Boga. Nacisk na kwestie rodziny, świata pracy , czy całokształtu życia społecznego, jest fundamentalny dla interlokutorów autorki. Pokazują oni, że wartość dorobku Jana Pawła II w tym zakresie nie znikła po jego śmierci, lecz nadal pozostaje aktualny do realizacji. Jak wynika z diagnoz postawionych przez wypowiadające się osoby, odchodzenie i porzucanie dorobku Jana Pawła II jest błędnym punktem widzenia, który Kościoła do niczego dobrego nie doprowadzi.

Ciekawym blokiem w książce są rozmowy z historykami, którzy na wpływ Jana Pawła na świat patrzą nie jako praktycy polityki, ale badacze procesów. Niby pozostają bezstronni, ale oni też przyznają, że wpływ Papieża Polaka na ich postrzeganie dziejów był ogromny. Niektóre ze świadectw, i to muszę zaznaczyć, nieco mnie rażą subiektywnością, ale ponieważ przyjąłem zasadę, że na okoliczność niniejszego tekstu nie posługuję się nazwiskami rozmówców, żeby zachęcić Czytelnika do osobistej lektury, to pozostawię Mu także zapoznawanie się z takimi opiniami.

Bardzo ważne wydaje mi się też tych kilka rozmów, które traktują o kulturze, o której mówią ludzie kultury, w szerokim tego słowa znaczeniu. Inspiracje ważne dla Jana Pawła II są też ważnymi dla nich. Trzeba pamiętać, że w tej dziedzinie jako aktor, poeta i pisarz miał coś światu do zaoferowania. Wywarł znakomity wpływ na całkiem sporą grupę twórców, którzy się tego nie wstydzą. Dobrze, że w książce znalazło się godne miejsce by ten aspekt opisać.

Na koniec jeszcze kilka ogólnych wniosków. Dzięki pracy pani Moniki Jabłońskiej historia została wzbogacona o cenne źródło – mam nadzieje, że ciągle nie ostatnie, ale jest coś ważniejszego - oto w konkretnej rzeczywistości, w której wydarzają się rzeczy niezwyczajne, na które nie byliśmy przygotowani, kiedy pamięć o Papieżu próbuje się w mediach zniekształcić, a jego dorobek z przestrzeni historycznej usunąć, dostajemy do ręki książkę, która przypomina nam, że rzeczy miały się inaczej niż to jest prezentowane w obecnym przekazie. Co prawda pokolenie 50 + to wie, ale ono już w coraz mniejszym stopniu nadaje ton życiu medialnemu, poza tym w tej grupie są też tacy, którzy na pewno nie mogli znieść papieskiego nauczania moralnego i nauki społecznej, nie mogli przeboleć demontażu komunizmu, w którym wziął czynny udział, nie zgadzali się na budowanie cywilizacji życia, mieli swoją ideologię, przez pryzmat której patrzyli na świat. Kiedy Karol Wojtyła żył, niewiele mogli zrobić, co najwyżej coś tam burczeć pod nosem, teraz nowe trendy na pewno witają z zadowoleniem. Co z tego wynika? Ano, że o prawdę po prostu trzeba walczyć na nowo. Często to powtarzam, ale musze to zrobić jeszcze raz: nic nie jest dane raz na zawsze.

Monika Jabłońska, Papież oczami świata. Świadectwa o Janie Pawle II, Kraków 2023, s.383

/mdk