Edukacja estetyczna to dziedzina pedagogiki, która zachęca do oswajania dziecka z szeroko pojętą sztuką już od najmłodszych lat. Dzięki takim praktykom nie tylko serwujemy dziecku pozytywne i estetyczne bodźce, ale rozwija ono wiedzę o świecie i uczy się, czym jest piękno. Nie warto też ograniczać dziecka wyłącznie do roli widza, gdyż poprzez tworzenie rozwija ono swoją kreatywność i wrażliwość.

Pisząc o sztuce, nie mam na myśli wyłącznie obrazów – dziecko powinno obcować zarówno z piękną muzyką, jak i rzeźbą, obrazem, teatrem i tańcem. Czy rodzic lub nauczyciel musi być historykiem sztuki, aby rozwijać wrażliwość estetyczną młodego człowieka? Absolutnie nie! Oto kilka propozycji, które mogą pomóc.

Książki

Bardzo przydatną pomocą w edukacji estetycznej mogą być książki – zarówno te „konwencjonalne”, jak i te bardziej aktywizujące.

Piękno i sztuka, co to takiego? (Oscar Brenifier, Wydawnictwo Zakamarki), publikacja przeznaczona dla dzieci od 6 roku życia, jest częścią serii „Dzieci Filozofują” i skonstruowana została na zasadzie pytań i odwiedzi: „Czy wszyscy tak samo pojmujemy piękno?”, „Czy każdy z nas jest artystą?”, „Do czego służy sztuka?”. Tej samej grupie wiekowej zaproponować można pozycję Linnea w ogrodzie Moneta (Christina Björk, Wydawnictwo Zakamarki). Zawiera ona zarówno piękne ilustracje, jak i reprodukcje dzieł artysty. Opowiada o podróży dziewczynki do Paryża i Giverny, gdzie zachował się dom i ogród Claude’a Moneta, i nie tylko przybliża dziecku postać malarza, ale tłumaczy też, czym jest impresjonizm.

Pozycja, która zainteresuje i przedszkolaka, i nastolatka, to Gwiaździsta noc Vincenta i inne opowieści. Historia sztuki dla dzieci (Michael Bird, Nasza Księgarnia), która w bogato ilustrowanej i ciekawie napisanej formie przedstawia czterdzieści tysięcy lat historii sztuki. Dlaczego sztuka pełna jest golasów? (Claire Goble, Susie Hodge, Wydawnictwo Naukowe PWN) jest przeznaczona dla uczniów szkoły podstawowej i odpowiada na wszelkie pytania dotyczące sztuki, jakie może mieć dziecko. Dla odrobinę starszych dzieci sprawdzić się może pozycja (Prawdziwa!) Historia sztuki (Sylvain Coissard, Wydawnictwo Muchomor).

Oprócz tradycyjnych książek, na rynku znajdują się również pozycje, które mogą stanowić świetną pomoc w rozwijaniu kreatywności dziecka. Zróbmy sobie arcydziełko (Marion Deuchars, Wydawnictwo Dwie Siostry) to interaktywna książka, w której można pisać, rysować, ciąć i wyklejać, naśladując wielkich artystów i ucząc się różnych form malarstwa. Przeznaczona jest dla dzieci od 7 roku życia wzwyż. Podobną propozycją jest Skarbiec sztuki. Tworzyć jak prawdziwy artysta (Rosie Dickins, Wydawnictwo Papilon).

Ostatnie, ale zdecydowanie najbardziej oryginalne w tym zestawieniu są książki obrazkowe autorstwa Iwony Chmielewskiej – od lat nagradzanej i wyróżnianej na całym świecie. Oczy (Wydawnictwo Warstwy) i O tych, którzy się rozwijali (Media Rodzina) stanowią ilustrowaną metaforę i świetnie rozwijają wyobraźnię.

Muzea

Już sama wizyta w muzeum lub galerii sztuki jest świetnym wkładem w edukację estetyczną dziecka. Jeżeli nie czujemy się na siłach, by podjąć z dzieckiem rozmowy o eksponatach, można skorzystać z wyjątkowo bogatej oferty edukacyjnej muzeów.

Muzealni edukatorzy nie ograniczają swojej pracy jedynie do prowadzenia zajęć dla zorganizowanych grup. Na przykład Muzeum Narodowe w Warszawie ma niezwykle rozbudowaną ofertę warsztatową i edukacyjną. Można tu znaleźć propozycje dla wszystkich przedziałów wiekowych. Dla najstarszych dzieci (7-12 lat) są to m.in. urodzinowe warsztaty twórcze, rodzinne warsztaty storytellingowe czy warsztaty dla mam z córkami. Dla najmłodszych od 1,5 roku do 3 lat organizowane są zajęcia z muzykoterapii, a dla rodziców na urlopie macierzyńskim lub tacierzyńskim zostały zarezerwowane specjalne godziny zwiedzania oraz udogodnienia, tak by nie musieli rezygnować z wizyty w muzeum po pojawieniu się w ich życiu maluszka. Dodatkowo każdej wystawie czasowej towarzyszą spacery z przewodnikiem dla dzieci oraz dedykowane warsztaty.

Są również muzea przeznaczone specjalnie dla dzieci, jak np. niedawno otwarte w warszawskim Wawrze Muzeum z Klasą. Placówka opowiada o historii XX wieku przez pryzmat szkoły i edukacji. Można tam zobaczyć, jak wyglądały przed laty lekcje chemii czy kaligrafii, i obejrzeć ponad tysiąc eksponatów: dokumentów, map, sztandarów, świadectw czy podręczników.

Nowe media

Fundacja Wirtualizacji Narodowego Dziedzictwa Kulturowego na co dzień zajmuje się digitalizacją 2D i 3D dzieł sztuki, często będących własnością Kościoła. Stworzony przez specjalistów wirtualny model eksponatu może być wykorzystany do celów upowszechniania, konserwacji i badań naukowych. Założyciel fundacji prowadzi na Instagramie profil, który może zainteresować nie tylko dzieci i młodzież. Publikuje bowiem krótkie materiały wideo, w których bohaterowie portretów opowiadają o obrazie, przedstawionej postaci oraz artyście. Może to być świetny punkt wyjścia do rozmowy o kompozycji, symbolach i kolorach, a także historii. Jest to oferta raczej dla dzieci odrobinę starszych lub młodzieży. Należy jednak dokonać selekcji materiałów, które pokażemy dziecku, ponieważ niektóre treści są raczej satyryczne i przeznaczone dla starszego odbiorcy.

Warto zainwestować czas i siły w edukację estetyczną dzieci, rozwijać ich wrażliwość na piękno i kształtować kreatywność. Jak widać, pomocy w tym zadaniu jest wiele i współczesny wychowawca nie może narzekać na brak opcji.

Tekst pochodzi z kwartalnika Civitas Christiana nr 1 / styczeń-marzec 2024

/ab